Το πρόβλημα των τρωκτικών: Από το 2010 μέχρι και σήμερα έχουν καταστραφεί καλλιέργειες και έχει χαθεί δυνητικό εισόδημα εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ – Σοβαρές οι επιπτώσεις σε υγεία και βιοποικιλότητα.
Επιμέλεια του Γιάννη Ανδρεάκη
Υπόθεση ζωής έχει γίνει για τον Λαρισαίο ερευνητή Βασίλη Μποντζώρλο, Διδάκτορα Οικολογίας και Άγριας Πανίδας, η Τυτώ και οι τρόποι με τους οποίους το συγκεκριμένο πτηνό – με σημαίνουσα θέση σε πολλές εκφάνσεις της ζωής ήδη από την αρχαιότητα – θα επιστρέψει και πάλι στις περιοχές του κάμπου της Λάρισας και ευρύτερα της Θεσσαλίας.
Η larissanet συνομίλησε με τον κ. Μποντζώρλο, ο οποίος αρχικά αναφέρεται στην εκκίνηση του δικού του ενδιαφέροντος για την Τυτώ: «Από το 1999 ενώ φοιτούσα στη Σχολή Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος αποφάσισα να ακολουθήσω την κατεύθυνση της Οικολογίας και Διαχείρισης Άγριας Πανίδας.
Από τότε – ως Θεσσαλός και Λαρισαίος – και φοιτητής με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την άγρια πανίδα της αγροτικής γης και της πατρίδας μου, αναζητούσα στα χωριά της Θεσσαλίας και στα παλαιά εγκαταλελειμμένα κτίρια το νυκτόβιο αρπακτικό Τυτώ (Tyto alba)».
Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να γίνουν οι συστάσεις με αυτό το ξεχωριστό πτηνό… H Τυτώ είναι ένα νυκτόβιο αρπακτικό παγκόσμιας εξάπλωσης, το οποίο ενδιαιτεί, ζει, τρέφεται και αναπαράγεται αποκλειστικά σε αγροτικά οικοσυστήματα.
Είναι το πιο ανθρωπόφιλο είδος πτηνού, καθώς φωλιάζει αποκλειστικά σε παλαιές ανθρώπινες κατασκευές, σε παλαιά κτίρια όπως αποθήκες, σιλό, πλίνθινα, πέτρινα, εκκλησίες, ερείπια, κλπ.
Επίσης, είναι είδος εμβληματικό για την γεωργία και την αγροτική ζωή, καθώς περνάει το σύνολο της ζωής του, στις περιοχές που ασκείται η γεωργία.
Τα μοναδικά χαρακτηριστικά που έχει η Τυτώ
Ο Βασίλης Μποντζώρλος αναλύει τα χαρακτηριστικά που έχει η Τυτώ, τα οποία την καθιστούν έναν εξαιρετικό σύμμαχο του αγρότη: «Ένα άτομο Τυτώ μπορεί να φάει σε ένα χρόνο από 3.000 έως 6.000 ποντίκια, με έμφαση στα επιβλαβή τρωκτικά που καταστρέφουν τις αγροτικές καλλιέργειες.
Επίσης, η Τυτώ έχει τοποθετημένα τα αυτιά της σε διαφορετικό ύψος το ένα από το άλλο. Κατά συνέπεια, αυτό της επιτρέπει να δημιουργεί όταν κυνηγάει τη νύχτα, ένα τρισδιάστατο μοντέλο απεικόνισης της κίνησης του θηράματός της, το οποίο μπορεί να θηρεύσει με ακρίβεια χιλιοστού με τα γαμψά της νύχια, μέσω του ακουστικού εντοπισμού».
Μάλιστα, στέκεται σε ένα ακόμη μοναδικό χαρακτηριστικό, το οποίο διαθέτει η Τυτώ καθώς «ο πληθυσμός της ακολουθεί τις πληθυσμιακές εξάρσεις των επιβλαβών τρωκτικών στην ύπαιθρο. Δηλαδή, η Τυτώ αντιλαμβάνεται την αύξηση πληθυσμού των επιβλαβών τρωκτικών, και αναπαράγεται περισσότερες φορές μέσα σε μία αναπαραγωγική περίοδο. Δηλαδή, ενώ κανονικά η αναπαραγωγική περίοδος ξεκινά Μάρτιο – Απρίλιο που γεννάει τα αυγά και κανονικά λήγει τέλη Ιουνίου που έχουν πτερωθεί πλήρως οι νεοσσοί και αρχίζουν εγκαταλείπουν τη φωλιά (μέσος όρος 4-5 μικρά), σε περιόδους με πληθώρα τρωκτικών, αρχίζει να γεννάει νωρίτερα, και μπορεί να υλοποιήσει 2 ή και 3 αναπαραγωγικές προσπάθειες μέχρι και τον Οκτώβριο. Αντίστοιχα, σε περιόδους με πληθυσμιακές εξάρσεις τρωκτικών, σε κάθε γέννα, η Τυτώ θα γεννήσει περισσότερα αυγά, 8 με 10».
«Συνεπώς, όλοι οι παραπάνω μηχανισμοί την καθιστούν μοναδικό είδος και τον απόλυτο φυσικό ρυθμιστή-ελεγκτή των επιβλαβών τρωκτικών στην ύπαιθρο, περισσότερο από κάθε άλλο έμβιο οργανισμό» υπογραμμίζει, συμπερασματικά, ο κ. Μποντζώρλος.
Τι οδήγησε στην ανάγκη τεχνητών θέσεων φωλεοποίησης
Το βασικό που χρειάζεται η Τυτώ – για να μπορέσει να επιβιώσει και να βοηθήσει στην φυσική καταπολέμηση των επιβλαβών τρωκτικών – είναι οι θέσεις φωλεοποίησης, τονίζει ο Λαρισαίος ερευνητής.
Επισημαίνεται, ότι ο Βασίλης Μποντζώρλος – τόσο σε ακαδημαϊκό, όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο – είχε πάντα στο επίκεντρο της ενασχόλησής του τη φύση και τη βιοποικιλότητα. Παράλληλα όμως η εργασία και η έρευνα για την Τυτώ στη Θεσσαλία δεν σταμάτησε ποτέ.
«Το 2015-2016, μεταξύ 150 ερευνητικών προτάσεων σε ανοιχτό διαγωνισμό, η δική μου πήρε τότε την 4η επίσημη καλύτερη βαθμολογία, και υλοποίησα μετα-διδακτορική έρευνα στον ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, με τα γνωστά ερευνητικά προγράμματα ΑΓΡΟΕΤΑΚ. Τότε, με εκείνη τη χρηματοδότηση, κατασκευάστηκαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα οι πρώτοι 60 τεχνητοί ξύλινοι κλωβοί φωλεοποίησης για την Τυτώ» αναφέρει ο κ. Μποντζώρλος και αναλύει τους λόγους για τους οποίους έγινε η συγκεκριμένη κίνηση: «Από το 2000 μέχρι και σήμερα, καταγράφουμε σε 50 βασικά χωριά της Θεσσαλίας την εξέλιξη του πληθυσμού της, και ειδικότερα παρακολουθούμε την κατάσταση των παλαιών κτιρίων/κτισμάτων τα οποία αποτελούν τις βασικές θέσεις φυσικής φωλεοποίησης για την Τυτώ. Μέσα σε αυτά τα 20 χρόνια, διαπιστώσαμε ότι το 50% των κτιρίων που παρακολουθούσαμε λόγω παλαιότητας (>100, 150 έτη ηλικίας κάποια κτίσματα) έπεσαν και καταστράφηκαν. Κατά συνέπεια, η Τυτώ στα βασικά χωριά αναπαραγωγής της στη Θεσσαλία, έχασε πλέον τις βασικότερες, κλασσικές θέσεις φωλεοποίησης και αναπαραγωγής της, με αποτέλεσμα να μειωθεί πλέον και ο πληθυσμός της.
Έτσι ξεκίνησε η ανάγκη για την παροχή τεχνητών θέσεων φωλεοποίησης στη Θεσσαλία με στόχο την αναπαραγωγή του συγκεκριμένου πτηνού που θα οδηγούσε στην υποστήριξη του πληθυσμού του. Απώτερος σκοπός αυτού είναι η βοήθεια στον αγρότη, μέσω της φυσικής καταπολέμησης των επιβλαβών τρωκτικών διά της θήρευσής τους από την Τυτώ».
Ο κ. Μποντζώρλος επισημαίνει τις συνεργασίες που έχει αναπτύξει για την έρευνα και μελέτη αυτού του πτηνού, με το Ισραήλ, το Πανεπιστήμιο της Λωζάνης και τον παγκοσμίου φήμης Καθηγητή Εξελικτικής Βιολογίας Alexandre Roulin ο οποίο ερευνά αποκλειστικά την Τυτώ σε όλο τον κόσμο, όπως επίσης και με την Κύπρο. «Μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ, έχουμε δυναμική τριμερή συνεργασία για την Τυτώ» υπογραμμίζει χαρακτηριστικά.
Σε ότι αφορά τη Θεσσαλία αναφέρει τα εξής: «Κατά την περίοδο 2016-2017, συνεργάστηκα και χρηματοδοτήθηκα από την ΜΚΟ Πελαργός, για να συνεχίσω την έρευνα για την Τυτώ στη Θεσσαλία. Τότε κατασκευάσαμε ακόμη 60 τεχνητούς κλωβούς φωλεοποίησης, ανασκευάσαμε και διορθώσαμε τους προηγούμενους 60 που είχαμε κατασκευάσει με το πρόγραμμα ΑΓΡΟΕΤΑΚ του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, και σήμερα έχουμε τοποθετημένους στην ύπαιθρο της Θεσσαλίας, 102 τεχνητούς κλωβούς φωλεοποίησης για την Τυτώ».
«Απώτερος στόχος του πρότζεκτ είναι, μια μέρα, οι αγροτικές περιοχές που θα ρυθμίζουν τους πληθυσμούς επιβλαβών τρωκτικών μόνο με τη διαχείριση του πληθυσμού Τυτώ, να παράξουν αγροτικά προϊόντα προστιθέμενης αξίας με πιθανή υπεραξία στην πώλησή τους»
Και εγένετο ΑΜΚΕ ΤΥΤΩ
Σ’ αυτό το σημείο ο Βασίλης Μποντζώρλος κάνει ειδική μνεία στη δημιουργία, προ τριών μηνών, της ΑΜΚΕ ΤΥΤΩ: «Όπως είναι αναμενόμενο, μετά από τόση έρευνα και προσπάθεια, στην οποία βοήθησαν συνεργάτες και φίλοι, ήταν πλέον απαραίτητο να δημιουργήσουμε μία οργάνωση που να σχετίζεται με την Τυτώ. Να αποκτήσουμε νομικό σχήμα και να αναπτύξουμε ακόμη πιο δυναμικά τις δράσεις μας, τις συνεργασίες μας, και το ρόλο μας για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας πρωτίστως στο Θεσσαλικό αγροτικό οικοσύστημα.
Έτσι, από τα μέσα Ιουλίου 2020 δημιουργήσαμε 8 ιδρυτικά μέλη την ΑΜΚΕ ΤΥΤΩ, με εμένα ως Πρόεδρο και Νόμιμο Εκπρόσωπό της. Βασικός στόχος και σκοπός της ΤΥΤΩ, η διατήρηση της βιοποικιλότητας στα αγροτικά οικοσυστήματα, προς όφελος όμως και του αγρότη αλλά και της φύσης, δηλαδή η αρμονική συνύπαρξη των δύο με οφέλη και για τους δύο. Η οργάνωσή μας ονομάζεται ΤΥΤΩ «Οργάνωση για τη Διαχείριση και Διατήρηση της Βιοποικιλότητας στα Αγροτικά Οικοσυστήματα», και βασικό της πρότζεκτ είναι και θα παραμείνει, η αναπαραγωγή του είδους σε τεχνητούς κλωβούς φωλεοποίησης στη Θεσσαλία με σκοπό τη ρύθμιση των επιβλαβών τρωκτικών».
Σε ότι αφορά τα προσεχή βήματα του πρότζεκτ ΤΥΤΩ ο Λαρισαίος ερευνητής δηλώνει: «Πλέον – και ως νομικό σχήμα και οργάνωση – συνεχίζουμε τις δράσεις μας και θέτουμε τα νέα πλάνα μας, τα νέα μας σχέδια, για μια πιο βιώσιμη και πιο πράσινη γεωργία, μια αγροτική διαχείριση που θα συμβαδίζει με την διατήρηση της βιοποικιλότητας με επωφελείς λύσεις και για τον αγρότη αλλά και για τη φύση, και ασφαλώς συνεχίζουμε με το μοναδικό μας πρότζεκτ Τυτώ, που πλέον αριθμεί στη θεσσαλική ύπαιθρο 102 εγκατεστημένους κλωβούς φωλεοποίησης, εκ των οποίων σύμφωνα με την απογραφή Ιουνίου-Αυγούστου 2020, το 50% των κλωβών έχει εντοπισθεί/χρησιμοποιηθεί από Τυτώ, και στο 20% είχαμε ήδη αναπαραγόμενα ζευγάρια.
Μόνο φέτος, δώσαμε στην θεσσαλική ύπαιθρο, από τους κλωβούς που βάλαμε, περισσότερους από 100 νεοσσούς Τυτώ για την μάχη ενάντια στα επιβλαβή τρωκτικά».
Γιατί τα επιβλαβή τρωκτικά δημιουργούν τεράστιο πρόβλημα στη Θεσσαλία
Ο Βασίλης Μποντζώρλος αναλύει τα τρία επίπεδα των προβλημάτων που επιφέρουν τα επιβλαβή τρωκτικά για τη Θεσσαλία:
«Οικονομικό πρόβλημα: Κάθε χρόνο έχουμε πληθυσμιακές εξάρσεις τρωκτικών σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές που έχουμε εντοπίσει, και γνωρίζουμε ότι μόνο από το 2010 μέχρι και σήμερα έχουν καταστραφεί καλλιέργειες και έχει χαθεί δυνητικό εισόδημα εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ.
Πρόβλημα υγείας: Τα τρωκτικά είναι φορείς ζωονόσων και ασθενειών πολύ επικίνδυνων για τον άνθρωπό, (πχ. λεπτοσπείρωση, τουλαραιμία), με θανάτους κάθε χρόνο στον αγροτικό πληθυσμό.
Πρόβλημα βιοποικιλότητας: Επειδή η συνήθης πρακτική καταπολέμησης τρωκτικών είναι η ρίψη τοξικών τρωκτικοκτώνων, στη συνέχεια θηρεύονται τα δηλητηριασμένα ποντίκια από ανώτερους θηρευτές (γεράκια, αετούς, Τυτώ, κλπ) και έχουμε δευτερογενείς δηλητηριάσεις και ένα σημαντικό πλήγμα για τη βιοποικιλότητα στη Θεσσαλία».
«Το Πρότζεκτ Τυτώ έρχεται να δώσει μια ισορροπημένη, διαφορετική, πράσινη λύση σε όλο αυτό το πρόβλημα.
Με απώτερο στόχο, μια μέρα, οι αγροτικές περιοχές που θα ρυθμίζουν τους πληθυσμούς επιβλαβών τρωκτικών μόνο με τη διαχείριση του πληθυσμού Τυτώ, να παράξουν αγροτικά προϊόντα προστιθέμενης αξίας με πιθανή υπεραξία στην πώλησή τους (biodiversity friendly products – rodenticide free zones)» δηλώνει, κλείνοντας, ο Βασίλης Μποντζώρλος.
